 |
||||
 |
 |
 |
||
 |
 |
 |
||
 |
 |
 |
||
 |
||||
|
EGYEKUCJA NA PODSTAWIE art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c. Marek Stachowski
Egzekucja z art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c.
Oświadczenie. Z art. 777 § 1 pkt. 6 k.p.c. podobnie jak w art. 777 § 1 pkt. 4 i 5 k.p.c. w oświadczeniu o poddaniu się egzekucji powinno znaleźć się:
Dodatkowym elementem jest wzmianka dotycząca celu poddania się egzekucji, jakim jest zaspokojenie wierzyciela hipotecznego lub też zastawnika, przez zastawcę nie będącym dłużnikiem osobistym w myśl art. 777 § 3 k.p.c. W przypadku hipoteki, wierzyciel oznaczony został przez ustawodawcę mianem wierzyciela hipotecznego - art. 74 u.k.w.h., w przypadku zastawu ustawodawca określa wierzyciela jako zastawnika np. art. 310 k.c. Celem wzmianki w oświadczeniu o poddaniu się egzekucji, dotyczącej celu poddania się egzekucji, jest wskazanie, że na podstawie podpisanego aktu notarialnego „…będzie podlegał wykonaniu obowiązek, za który właściciel nieruchomości lub podmiot prawa obciążanych hipoteką albo zastawca ponoszą odpowiedzialność rzeczową”[1]. Brak wspomnianego zastrzeżenia oznacza, że wierzyciel nie będzie mógł zgodnie z treścią art. 1025 § 1 pkt. 4-5 i 8 k.p.c., uzyskać przywileju pierwszeństwa w zaspokojeniu należności[2]. Dalszą konsekwencją braku wzmianki o celu egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c. będzie to, że taki akt notarialny nie będzie stanowił tytułu egzekucyjnego. Oznacza to, że wzmianka o celu egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c. musi być wyraźnie zaznaczona. Z aktu notarialnego nie można domniemywać celu poddania się egzekucji. W akcie notarialnym powinien być oznaczony cel przyszłej egzekucji jako zaspokojenie wierzyciela rzeczowego, a nie cel samej egzekucji, ponieważ tylko na podstawie egzekucji wierzyciel rzeczowy może uzyskać zaspokojenie, a nie z samego faktu sporządzenia oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Zgodnie z art. 777 § 1 pkt. 6 k.p.c. podmiotami mającymi uprawnienia do złożenia oświadczenia o poddaniu się egzekucji są: właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką oraz wierzyciel wierzytelności obciążanej hipoteką, nie będący dłużnikami osobistymi. Słusznie zauważa M.Walisik[3], że w trybie art. 777 § 1 pkt. 6 k.p.c. przedmiotem zabezpieczenia może być w myśl art. 65 u.k.w.h. hipoteka, która dotyczy:
Nie ulega wątpliwości, że gdy w art. 777 § 1 pkt. 6 jest mowa o zastawie rejestrowym, ustawodawca miał również na myśli hipotekę morską w myśl art. 75 § 1 k.m.. Hipoteka morska ustanawiana jest na statku morskim wpisanym do rejestru okrętowego, jak również na statku powietrznym i innych zastawach wg. u.z.r.[5]. Art. 777 § 1 pkt. 6 w swoim szerokim zastosowaniu do hipoteki nie wyklucza również, by w oświadczeniu dłużnika o poddaniu się egzekucji miało miejsce zastosowanie hipoteki łącznej, która w myśl art. 76 u.k.w.h. powstaje, gdy ta sama wierzytelność zostaje zabezpieczona na więcej niż jednej nieruchomości. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku, kiedy wierzyciela z dłużnikiem rzeczowym nie łączy żaden stosunek prawny, to dłużnik rzeczowy nie pownosi osobistej odpowiedzialności względem wierzyciela. Obowiązek świadczenia. W nauce występują dwa poglądy co do treści obowiązku wierzyciela rzeczowego nie będącego osobistym dłużnikiem wierzyciela. W pierwszym przypadku treścią obowiązku dłużnika rzeczowego, nie będącego dłużnikiem osobistym wierzyciela, jest uznanie egzekucji i faktyczną spłatę cudzego długu. Ten pogląd reprezentuje między innymi Z. Radwański i S. Rudnicki[6]. Drugi pogląd, do którego się przychylam, dotyczy odpowiedzialności dłużnika rzeczowego w myśl art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c. Dłużnik rzeczowy nie będący osobistym dłużnikiem wierzyciela powinien ponosić odpowiedzialność względem wierzyciela tylko w odniesieniu do tych składników majątku dłużnika, na których ustanowione zostało zabezpieczenie majątkowe[7]. F. Zedeler zapożyczając elementy z jednej i drugiej koncepcji dotyczącej odpowiedzialności dłużnika rzeczowego względem wierzyciela, wyprowadził pogląd, że przeciwko dłużnikowi rzeczowemu nie będącemu osobistym dłużnikiem wierzyciela na podstawie art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c., wierzycielowi służy jedynie materialnoprawne uprawnienie do zaspokojenia się z tych elementów majątku dłużnika, do których została ograniczona odpowiedzialność. Zatem do realizacji uprawnienia przez wierzyciela powinno dochodzić się w postępowaniu cywilnym, poprzez złożenie odpowiedniego żądania wobec dłużnika do czynnego spełnienia świadczenia[8]. Dochodzenie w postępowaniu cywilnym, roszczeń od podmiotów posiadających odpowiedzialność rzeczową reguluje przepis art. 319 k.p.c. Przytoczony artykuł wskazuje ograniczenia dłużnika, który odpowiada za swoje zobowiązania wyłącznie z określonych składników majątku lub całym swoim majątkiem, ale do określonej wysokości zobowiązania. Możliwość powoływania się dłużnika na ograniczenia jest dopuszczalna, jeśli w tytule egzekucyjnym takie ograniczenie zostało zastrzeżone w myśl art. 837 k.p.c.. Brak wspomnianego zastrzeżenia daje stronie podstawę do żądania uzupełnienia wydanego wyroku w myśl art. 351 k.p.c. Należy zwrócić uwagę, że samo ograniczenie nie może dotyczyć wyłącznie zapłaty określonej kwoty, gdyż w myśl zasady wyprowadzonej z art. 803 k.p.c. „…Tytuł wykonawczy określa zakres egzekucji, a więc o całe objęte nim roszczenie i z całego majątku dłużnika. Dla wyegzekwowania roszczenia wierzyciel może prowadzić egzekucję z całego majątku dłużnika i wszystkimi sposobami wskazanymi w kodeksie postępowania cywilnego. Zasada ta doznaje wyjątku wtedy, gdy z treści tytułu wykonawczego wynika, że nie wszystkie części majątku dłużnika podlegają egzekucji (art. 319, 787, 792 k.p.c.)”[9]. Powoływanie się na ograniczenia na podstawie art. 837 k.p.c., daje pozwanemu możliwość, by sąd uwzględniając powództwo zastrzegł w wyroku prawo pozwanego do powoływania się na ograniczenia[10].”…Wynikająca z przepisu art. 319 k.p.c. obligatoryjność zamieszczenia w wyroku zastrzeżenia, że pozwanemu przysługuje prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności, jest uzasadniona obowiązującą z mocy art. 837 k.p.c. kodeksową zasadą ograniczenia egzekucji, według której dłużnik może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności tylko wówczas, gdy ograniczenie to zostało zastrzeżone w tytule wykonawczym”[11]. Zatem egzekucja prowadzona przez wierzyciela będzie miała swoje uzasadnienie w art. 897 i 899 k.p.c., z praw rzeczowych, a nie na podstawie art. 909 i n. k.p.c.. dotyczących praw majątkowych. Akt notarialny sporządzony na podstawie art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c. zobowiązuje dłużnika do zapłaty określonej sumy pieniędzy[12]. „…Tylko akt notarialny zawierający tak określony obowiązek świadczenia nadaje się do wykonania w drodze egzekucji”[13]. Określenie świadczenia. Istotą art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c., według którego został sporządzony akt notarialny, lub na podstawie art. 777 § 3 k.p.c., a podlegający egzekucji jest wysokość wierzytelności, jaka w nim została określona w celu zaspokojenia wierzyciela. Wierzytelność ta została określona wprost lub oznaczona za pomocą klauzul waloryzacyjnych. M. Walasik zwraca uwagę, że poddanie się egzekucji w trybie art. 777 § 3 dotyczy wierzytelności pieniężnych, które przekształciły się w tę wierzytelność, gdy w celu zabezpieczenia wierzytelności pieniężnych został ustanowiony zastaw[14]. W myśl art. 314 k.c., który jest przepisem iuris dispositivi [15], a dający strony mają możliwość dowolnego kształtowania sposobu zabezpieczenia[16]. Ma to istotne znaczenie przy zastawie rejestrowym, gdyż w myśl art. 306 § 1 k.c. można dokonać zabezpieczenia wierzytelności o charakterze nie pieniężnym[17], choć zastaw rejestrowy jest ustanawiany w na podstawie art. 5 u.z.r. w celu zabezpieczenia wierzytelności pieniężnych[18]. Ograniczenie zabezpieczenia wyznacza art. 1025 § 1 pkt. 10 i § 3 k.p.c.: gdy „zastawca jest dłużnikiem osobistym, to porozumienie zastawnika z dłużnikiem nie może zwiększać, bez zgody zastawcy, zakresu jego odpowiedzialności”[19]. W tym przypadku ma również zastosowanie art. art. 335 k.c. Wspomniany art. 314 k.c. może obejmować również świadczenia wynikające z roszczeń o zapłatę odsetek za opóźnienie, tzw. nie przedawnione. Nie dotyczy to odsetek kapitałowych[20]. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku braku odmiennej umowy pomiędzy stronami ma zastosowanie art. 312 k.c.[21] W przypadku oznaczenia obowiązku świadczenia na podstawie art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c. za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, wybór miernika niepieniężnego może być kształtowany dowolnie przez strony. W myśl przepisu art. 102 ust 1 u.k.w.h. zabezpieczenie hipoteką jest określone w akcie notarialnym przez sumę pieniężną i może zabezpieczać odsetki według zmiennej stopy oprocentowania[22]. Stopa oprocentowania musi być wyrażona w pieniądzu - art. 68 u.k.w.h.[23], lecz nie może podlegać klauzuli waloryzacyjnej, gdy powstaje na podstawie umowy, ponieważ taka umowa podlega prawu rzeczowemu[24]. Wyjątek może stanowić tzw. hipoteka morska, która może podlegać klauzuli waloryzacyjnej na podstawie art. 78 § 1 w zw. z art. 102 § 2 k.m., jako że hipoteka morska może być wyrażona w walucie obcej lub określonych jednostkach obliczeniowych. Każde oświadczenie o poddaniu się egzekucji musi mieć swoją podstawę dotyczącą obowiązku świadczenia. Podobnie jest w przypadku art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c., gdzie podstawą obowiązku świadczenia jest hipoteka, hipoteka morska lub zastaw. Akt notarialny może zawierać również określenie czynności prawnej, która będzie obowiązkiem świadczenia podlegającym egzekucji[25]. Należy zwrócić uwagę, że dotyczyć będzie to w szczególności hipoteki, dla której ustawa zastrzega formę aktu notarialnego w przypadku zastawu. Wielokrotnie wystarczy umowa w myśl art. 307 k.c.. Akt notarialny może być sporządzony na podstawie oświadczenia dłużnika dotyczącego przedmiotu zabezpieczenia, jednakże dla pewności wszystkie twierdzenia dłużnika powinny mieć oparcie w dokumentach, na podstawie których notariusz sporządzi akt notarialny. W przypadku składania oświadczenia w trybie art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c. przez dłużnika nie osobistego, akt notarialny powinien również zawierać dane dłużnika nie osobistego, którego zobowiązanie zostało zabezpieczone rzeczowo[26]. Jest to istotne o tyle, że zobowiązanie dłużnika nie osobistego i jego zakres odpowiedzialności może mieć znaczenie dla jego obrony przed egzekucją[27]. Art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c. nie określa warunków, jakie muszą być spełnione dla dokonania egzekucji przez wierzyciela w trybie tego artykułu. Jednakże ze względu na to, iż stosunek łączący wierzyciela z dłużnikiem rzeczowym ma charakter materialnoprawny, strony mogą określić warunki, na podstawie których wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń względem dłużnika osobistego z zabezpieczenia złożonego przez dłużnika nieosobistego. Przykładem może być art. 78 u.w.k.h., który odnosi się do wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Na jego podstawie wierzyciel hipoteczny może zaspokoić się z nieruchomości obciążonej hipoteką, w myśl zasady określonej w art. 117 k.c.” ...Hipoteka ochrania więc wierzyciela przeciwko skutkom przedawnienia. Wyłączenie skutków przedawnienia nie rozciąga się na odsetki”[28]. Podobnie jak w akcie notarialnym sporządzonym w trybie art. 777 § 1 pkt. 4 i 5 k.p.c. jak i w trybie art. 777 § 1 pkt. 6 i § 3 k.p.c. termin wystąpienia wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu musi być ściśle określony.
-------------------------------------------------------------------------------- [1] M. Walasik, op.cit. s. 243 [13] M. Walasik, op.cit. s. 250 |
||||